Nederland is nog niet klaar voor een nieuwe pandemie. Zo is ons land voor de levering van zorgmiddelen te afhankelijk van leveranciers uit Oost-Azië. Er moet gekeken worden naar de opzet van lokale productie. Ook moet de crisisstructuur verbeterd worden en moeten er betere protocollen komen.
Dat is nodig om in een volgende crisis beter voorbereid te zijn, zo concluderen onderzoekers die gekeken hebben naar de eerste maanden van de coronacrisis.
Geen structuur
Het onderzoek werd uitgevoerd door de Erasmus Universiteit, Universiteit Twente, onderzoeksbureau PPRC en internationaal onderzoeksnetwerk IRSPP. ''Er was geen structuur voor dit soort situaties, dus alles moest worden opgezet vanuit het niets'', zegt hoogleraar Erik van Raaij van de Erasmus Universiteit over de coronacrisis.
Dat merkten zorginstellingen in Nederland. Jelle de Jonge van het Martini Ziekenhuis in Groningen: ''We probeerden zoveel mogelijk in te kopen, maar dat werd moeilijker en we zagen steeds gekkere prijzen.''
Lessen leren
De onderzoekers zien verbeterpunten om in de toekomst een pandemie beter aan te kunnen. Ze komen met zes adviezen. Het gaat onder meer om het aanbrengen van crisisstructuren en het maken van protocollen voor inkoop en distributie. Verder moet de inkoop in tijden van crisis gecentraliseerd worden.
''In het begin was er veel onduidelijk'', zegt Niels Uenk, senior onderzoeker en adviseur bij PPRC, die het onderzoek leidde. ''Welke middelen hebben we nodig en hoeveel? Het was chaotisch.'' En die chaos leidde tot wantrouwen. ''Niet alle zorginstellingen waren bereid hun informatie over voorraden te delen.''
''Belangrijk is dat deze plannen vooraf klaarliggen, zodat in een volgende crisis direct duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is. Dan is er minder chaos en meer vertrouwen'', zegt Uenk.
Minder afhankelijk
Ook moet Nederland minder afhankelijk worden van leveranciers uit Oost-Azië, bijvoorbeeld door een Nederlandse productie op te zetten. Toch blijft het lastig een crisis helemaal te ondervangen. ''Misschien hebben we bij een volgende crisis wel heel veel verband nodig'', zegt Jelle de Jonge. ''Je kunt niet goed bedenken waar het tekort ontstaat.''
Kantje boord
''12 maart staat in mijn geheugen gegrift'', vertelt inkoopmanager Tom Hoeben van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. ''Toen was het kantje boord. We gebruikten op dat moment tweeduizend maskers per dag en zouden het weekend niet doorkomen.''
''Ik belde overal rond, maar niet iedereen was happig om voorraad te delen. Bel Ernst Kuipers maar (voorzitter van Landelijk Netwerk Acute Zorg), zei iemand van het regionaal overleg. En via Kuipers vond ik er die avond precies vierduizend in Rotterdam en Nijmegen. De volgende dag stuurden we meteen taxi’s om het op te halen.''
Niet gegeten van de spanning
Dat stressgevoel kent inkoopmanager Jelle de Jonge. ''Er was een moment dat het echt bijna op was, ik had nog één of twee dagen voorraad'', zegt De Jonge. ''Samen met andere ziekenhuizen hebben we in China mondmaskers gekocht, maar die bleken niet goed te zijn. Donderdag moest ik om acht uur ‘s avonds akkoord geven voor een nieuwe lading, die landde vrijdagochtend. Ik heb de hele dag niet gegeten van de spanning.''
Verschillen in de zorg
Uit het onderzoek blijken grote verschillen tussen de ziekenhuizen en de zogenaamde care. Dat zijn verpleeghuizen en instellingen in de thuiszorg en ggz. Die laatste hebben minder grote inkoopafdelingen en ervaring.
En toen er eenmaal een landelijke noodvoorraad werd opgebouwd, hadden ziekenhuizen voorrang bij een beroep op die noodvoorraad. ''Zowel de verpleeghuizen, de thuiszorg als de GGZ-instellingen waren hierdoor aangewezen op de leveranciers die ze kenden. Dat werkte niet en er was geen alternatief'', vertelt Leone Groote Woortmann van de Parnassia Groep, die geestelijke gezondheidszorg aanbiedt.
''Ik wist dat wij achteraan stonden in de verdeling van de beschermingsmiddelen, dus ging ik zelf bellen en appen om het te regelen," zegt Groote Woortmann. Die verdeling wordt gemaakt door de overheid.
Zorg moest doorgaan
Groote Woortmann: ''Het maakte me niet uit hoe, we moeten voorraad hebben. De zorg moet doorgaan. Het Landelijk Consortium Hulpmiddelen en anderen bleven vergaderen. Terwijl ik dacht: de patiënten in een crisissituatie en daklozen die wij opvangen hebben morgen ook zorg nodig, dus we hebben die beschermingsmiddelen nodig. Vasthouden aan het oude stramien werkt niet.''
Hoeben ziet ook lessen die nog geleerd kunnen worden. ''Zorginstellingen moeten goed weten waar hun beschermingsmiddelen vandaan komen, hoe die keten eruit ziet. En ziekenhuizen werken al best veel samen op inkoopgebied, maar verpleeghuizen en de ggz zouden dat ook meer moeten doen. Dat hoeft niet per se 'samen inkopen' te betekenen, het gaat ook om het onderling delen van kennis en ervaring'', zegt Hoeben.
Opnieuw tekorten
Een deel van de zorginstellingen, vraagt zich af of er al voldoende is verbeterd. ''Zo hebben we nu weer een tekort gehad aan spuiten vanwege de wereldwijde vaccinatiecampagne'', bevestigen Groote Woortmann en de Jonge. Groote Woortmann: ''Daar maken we dan weer dezelfde fout, iedereen wacht af, dus ik ben maar weer zelf gaan bellen.''
