De plannen voor het investeringsfonds van tientallen miljarden waar het kabinet eind 2019 reikhalzend naar uitkeek, zijn voor onbepaalde tijd in de koelkast gezet. Nu de focus ligt bij de bestrijding van het coronavirus is het onduidelijk wanneer het fonds opgetuigd kan worden.
Met Prinsjesdag kondigde het kabinet een investeringsfonds aan ter waarde van tientallen miljarden. Met dat geld zou er de komende decennia geïnvesteerd moeten worden in 'duurzame economische groei en toekomstige welvaart'.
Vanuit tientallen sectoren werd voorgesorteerd op de komst van wat liefkozend het 'Wopke-Wiebes-Fonds' werd genoemd, vernoemd naar de ministers Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) en Eric Wiebes (Economische Zaken, VVD), die beide claimden de geestelijk vader te zijn. Iedereen wilde wel een deel van het fonds. Dat is bestemd voor de zes 'meest fundamentele gebieden'.
- Talent ontwikkelen door beter onderwijs
- Stimuleren dat mensen die een baan hebben, blijven leren
- Zorgen dat meer mensen meedoen op de arbeidsmarkt
- Het stimuleren van innovatie
- Investeren in infrastructuur
- De huidige crises (CO2-uitstoot, energietransitie en stikstofprobleem) gebruiken om geld mee te verdienen
De uitgewerkte plannen hadden voor 1 april 2020 naar de Tweede Kamer gemoeten, laat woordvoerder Karen Zandbergen van het ministerie van Financiën weten. "Daar waren ze vrij ver mee, maar toen de coronacrisis om acute actie vroeg van het ministerie, ging het werk aan het fonds op pauzestand. Daar zit het nu nog", zegt Zandbergen.
Tot de pauzestand wordt opgeheven blijven de plannen voor het fonds vaag. Waarin er precies geïnvesteerd zal worden, om hoeveel geld het gaat en op welke wijze dat uitgegeven zal worden, moet allemaal nog blijken.
Welvaart voor lange termijn
De prioriteit van het ministerie van Financiën ligt nu bij bedrijven die het nu moeilijk hebben. Wanneer er weer over het fonds gesproken kan worden is niet duidelijk. Hoe langer de coronacrisis duurt, des te langer het duurt voor er verder kan worden gewerkt aan het fonds.
Dat fonds is nadrukkelijk bedoeld voor investeringen in Nederland op de lange termijn. Volgens de woordvoerder moet daarmee gezorgd worden voor welvaart voor de komende generaties. "Het bestaat naast de lopende begroting", zegt Zandbergen. "Tijdens de coronacrisis wordt er ook al veel extra geld in de economie gestoken, maar dit moet je echt los zien van het fonds."
Zandbergen doelt daarmee op de miljarden euro's die de overheid op dit moment via verschillende regelingen in de economie laat komen. Dat gebeurt via een groot noodpakket, waarvoor de staat tientallen miljarden euro's bijleent. Dat geld wordt onder meer gebruikt voor loondoorbetaling bij bedrijven die hun omzet missen of voor steun aan zzp'ers.
"Zo'n investeringsfonds is alleen maar belangrijker geworden."
"Het is heel logisch dat je nu even wacht, anders springt iedere politieke partij erop om het fonds te gebruiken om coronazaken te verlichten", zegt econoom Wimar Bolhuis, universitair docent bij de Universiteit Leiden. "Dat je even wacht tot een rustiger moment, zodat je er dan kalm over kan nadenken en sowieso beter weet wat de economische vooruitzichten zijn."
Van uitstel mag in ieder geen afstel komen, vindt Bolhuis. Dat vindt hoofdeconoom Menno Middeldorp van de Rabobank ook. Het is voor de Nederlandse economie van groot belang dat de plannen op enig moment weer uit de lade komen en afgestoft worden, zegt hij.
"Zo'n fonds is alleen maar belangrijker geworden", zegt Middeldorp. "Na een zware economische klap zoals veroorzaakt door het coronavirus, komt de structurele groei van een economie onder druk te staan. We hebben dus een extra reden om daar aandacht aan te besteden."
Korte en lange termijn
Volgens Middeldorp blijft het een goed idee om het investeringsfonds op de lange termijn te richten. "Maar we hebben ook op de korte termijn behoefte aan economische stimulering, op investeringen die direct tot meer vraag leiden. Je kan de huidige plannen voor het fonds afstoffen en optimaliseren om zowel op de korte als de lange termijn rendement mee te halen", zegt de econoom. "Wat er in het plan zit is niet per sé bedoeld om de economie direct te stimuleren, maar je kan het er wel voor gebruiken."
Dan denkt Middeldorp bijvoorbeeld aan investeringen in onderwijs voor mensen die nu niet aan het werk zijn. "Met zo'n investeringsfonds kan je zorgen dat mensen vaardigheden krijgen om aan de slag te kunnen wanneer de crisis voorbij is. Dat voorkomt de langetermijnschade van een hoge werkloosheid."
Daar is econoom Wimar Bolhuis het mee eens. "Je kan denken aan investeringen die nu een stimulans voor de economie bieden, en op de langere termijn het structurele groeivermogen omhoog krikken. Denk aan onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, investeringen in infrastructuur. Je kan zaken die je nú nodig hebt zo vormgeven dat je er op de lange termijn ook iets aan hebt."
Maar het fonds is geen duizenddingendoekje. Bolhuis waarschuwt ook: "Het is lastig om het onderscheid te maken tussen de korte en de lange termijn. Ik zou het vooral aanwenden voor alles waar het echt voor bedoeld is. Maar je kan nu wel bedenken: wat kan ik nu doen wat later ook goed is voor de economie."
