Mensen vinden sneller een baan als de regels voor de bijstand versoepeld worden, blijkt uit een proef die is uitgevoerd in vijf gemeenten. Vooral in Groningen en Wageningen was het effect positief.
De proeven begonnen eind 2017, nadat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toestemming gaf om te experimenteren. Na de ingevoerde participatiewet in 2015 die mensen in de bijstand verplicht een tegenprestatie te leveren voor hun uitkering, wilden gemeenten weten of het beter werkt als je mensen vrijer laat, of juist meer begeleidt, in plaats van sancties op te leggen.
Experimenteren met de bijstand
De gemeente Utrecht, Wageningen, Deventer, Groningen en Nijmegen deden de proeven. De onderzoeksopzet verschilde per gemeente, maar het doel om mensen vanuit de bijstand effectiever aan werk te helpen, is hetzelfde. Alle onderzoeken hanteerden in ieder geval minder regels, en in veel gevallen verviel de sollicitatieplicht. Ook werd er gekeken naar het effect, worden mensen gelukkiger en zelfredzamer, of juist niet?
In Groningen en Wageningen bleek duidelijk dat mensen actiever worden en sneller een baan vinden. In Deventer en Utrecht waren de uitkomsten wat minder stellig, maar zorgt betere begeleiding ook tot meer uitstroom naar een baan. In Nijmegen werd er geen bewijs gevonden dat een versoepelde bijstand leidt tot meer uitstroom naar een baan, maar mensen solliciteerden wel vaker en zaten psychisch beter in hun vel.
Solliciteren op gekke banen
Linda Spijker (33) uit Deventer werkte 16 uur bij een kinderdagverblijf. Toen haar contract niet werd verlengd kwam ze in de bijstand terecht. Ze ving als gastouder drie kinderen op, maar dat was niet genoeg om financieel onafhankelijk te zijn.
"Ik moest eens per twee weken bij de sociale dienst op gesprek en vijf sollicitaties per week versturen", vertelt ze. "Ik heb op de gekste banen gesolliciteerd, ook banen waarvan ik bij voorbaat wist dat ik het nooit zou worden. Als ze bijvoorbeeld vroegen om volledige flexibiliteit. Dat kon niet omdat ik ook met kinderen in de gastouderopvang zat."
Toen ze in mei 2018 meedeed aan de proef werden de regels soepeler. "Mijn begeleider snapte dat vijf sollicitatiebrieven per week wel heel veel was, want ik was ook voor een deel aan het werk als gastouder. Ik had honderd euro aanvulling vanuit de sociale dienst. Sindsdien hoefde ik maar één keer per week meer te solliciteren."
Onbewust veel druk
De begeleider hielp ook met het schrijven van sollicitatiebrieven en het CV. "Ik had een CV van drie pagina's, dat hebben we teruggebracht naar één."
En ze regelde ondertussen gezinnen voor de gastouderopvang. In december 2018, ruim een half jaar nadat Linda aan de pilot meedeed, had ze genoeg kinderen om bij op te passen en uit de uitkering te komen. "Ik pas nu op tien kinderen. Ik plaats advertenties in supermarkten en op Facebook en veel gaat via mond op mondreclame."
Financieel is ze er op vooruit gegaan. En ze is blij dat ze van de sociale dienst af is. "Al die verplichtingen, de gesprekken en de brieven, dat geeft onbewust toch veel druk." Over het experiment is ze zeer te spreken. "Ik had een vaste begeleider die mij hielp. Voorheen kwam ik iedere keer bij verschillende mensen op gesprek. Soms had ik een afspraak en dan was die persoon er niet eens. Dat is heel vervelend."
Meer ruimte voor het maken van keuzes
"De resultaten van het onderzoek bevestigen het effect van positieve aandacht," zegt wethouder Carine Bloemhoff van de gemeente Groningen.
"De Participatiewet in zijn huidige vorm is gericht op verplichtingen en sancties. Wij willen dat de Participatiewet wordt aangepast met meer ruimte voor mensen om zelf keuzes te maken en extra bij te verdienen. Een methode gericht op meer ruimte, vertrouwen en individuele begeleiding van mensen in de bijstand. We constateren wel dat dit meer capaciteit vraagt."
Op 1 juni reageert het ministerie van Sociale Zaken op de onderzoeken met een brief aan de kamer.
