Met de kersverse commissie in het zadel maakt Brussel zich op voor een hobbelige nieuwe termijn. Maar wat zijn de speerpunten van het team van Ursula von der Leyen, en belangrijker: wat zijn de gevolgen van het nieuwe beleid voor ons in Nederland?
De 61-jarige Duitse politica is de opvolger van Jean-Claude Juncker. Waar de flamboyante Luxemburger bekend stond om zijn bijzondere begroetingen en bombastische vergezichten, pakt Von der Leyen het op het eerste gezicht wat voorzichtiger aan.
Dat neemt niet weg dat ook de kersverse Europese Commissie onder 'VDL' grootse plannen heeft voor de komende vijf jaar. In een notendop moet onder haar regime worden voorkomen dat Europa onder water loopt door klimaatproblemen, bestuurlijk een mannenbolwerk blijft of wordt vermorzeld in de (digitale) strijd tussen wereldmachten China en de Verenigde Staten.
Banen en zekerheid
"Een grote agenda die heel relevant is voor burgers en bedrijven in Nederland", reageert Winand Quaedvlieg, hoofd van het Brusselse kantoor van werkgeversorganisatie VNO-NCW en MKB-Nederland. "Dan gaat het voor burgers om banen, sociale zekerheid, of het ontvangen van subsidies voor het verduurzamen van je huis."
Voor het bedrijfsleven is het zaak om op tijd in te spelen op de nieuwe beleidsterreinen van de Europese Commissie, adviseert hij. Een voorbeeld hiervan is het extra geld dat wordt geïnvesteerd in nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie (AI) en biotechnologie.
Quaedvlieg: "Biotech is bij ons veel minder in beeld als AI, maar er gaat in Europa op het gebied van landbouw en voedsel veel veranderen. Denk aan medische techniek, plantenveredeling of kunstmatig vlees."
Dat kan voor veel opschudding zorgen, zo waarschuwt hij. "Deze investeringen bieden kansen voor jonge Nederlandse bedrijven. Maar voor veel gevestigde bedrijven liggen er ook grote uitdagingen." Kortom, zij moeten zorgen dat ze de boot niet missen.
Minder prioriteiten, grote doelen
Wat Europa-deskundige Adriaan Schout opvalt, is dat de nieuwe ploeg van Von Der Leyen het 10-prioriteitenplan van de Commissie-Juncker overboord gooit. "De grote ambities van Brussel stuiten doorgaans allemaal op de lidstaten", zegt de onderzoeker van Instituut Clingendael.
Toch zijn er volgens hem drie pijlers zichtbaar bij het nieuwe beleid. Dat zijn het klimaat (de Green Deal), de digitale agenda en het plan van VDL voor het creëren van een geopolitieke Commissie, oftewel zorgen voor meer samenwerkingsverbanden tussen lidstaten, zoals op het gebied van defensie.
'Green Deal is een haastklus'
Daarbij springt de Green Deal het meest in het oog. Schout: "Het paradepaardje van klimaatchef Frans Timmermans. Hij is een bevlogen man, maar het is een haastklus. Ik kan me bijna niet voorstellen hoe dit gaat werken. Er zijn zulke grote verschillen tussen de lidstaten. Wij kijken in West-Europa heel anders aan tegen het milieu dan in andere delen van Europa."
Maar wat merkt de burger daarvan? "Bij zo'n enorme transitie ontkom je bijna niet aan belastingen op bijvoorbeeld CO2, wegtransport of een Europese vliegtaks", verwacht hij.
Wie gaat het betalen?
Maar daarmee heb je die Green Deal nog niet voor elkaar, voegt hij daar direct aan toe. Schout: "De grote vraag blijft: wie gaat het betalen? Het Europese budget zal - ook door het vertrek van de Britten - omhoog moeten. En juist dat gaan burgers overal merken, omdat er dan minder geld overblijft voor andere belangrijke zaken."
Geld is ook bij de andere pijlers een serieuze hobbel. "De digitale agenda is onder meer gericht op meer investeren in onderzoek en innovatie. Maar wat heeft Europa daar nog aan bij te dragen? Landen als Frankrijk en Duitsland hebben zelf al enorme innovatiebudgetten. Bovendien werken zij liever samen."
Eigen boontjes doppen
Wat betreft de geopolitieke ambities hoopt VNO-NCW vooral dat Europa 'zijn eigen boontjes gaat doppen' op het gebied van onder meer defensie, technologie en energie.
Dat levert ook kansen op voor Nederlandse bedrijven, zegt Quaedvlieg. "Denk aan de ontwikkeling van waterstof. Er komen dan fondsen en subsidies beschikbaar en ook verdwijnen er mogelijk bepaalde strikte regels voor staatssteun. Dat werkt door naar bedrijven en ondernemers die werken met waterstof en dat creëert banen."
Gehoord worden
Hoe dan ook moet de Nederlandse regering de komende tijd zorgen dat het gehoord wordt in Brussel, wanneer de plannen van Von der Leyen verder worden uitgewerkt. Kortom, zorgen dat we prominent aan de onderhandelingstafel zitten op de voor Nederland belangrijke onderwerpen.
"Nederland moet daarbij de goede mensen op de juiste plekken hebben", zegt Schout, die wijst op het draagvlak dat nodig is in de Nederlandse samenleving om straks opnieuw ingrijpende regels op het gebied van bijvoorbeeld klimaat door te voeren.
Schout: "We hebben al genoeg problemen op nationale terreinen. Laten we vooral voorkomen dat dit doorwerkt op Europees niveau. Als dat niet goed gaat, heeft de regering straks heel wat uit te leggen aan de Nederlandse burger."
Valse start voor VDL
Dat juist de Duitse oud-defensieminister Ursula von der Leyen de kar zou gaan trekken in Brussel was afgelopen zomer een volslagen verrassing.
Het verhaal is bekend: kandidaat Frans Timmermans kreeg te veel weerstand vanuit met name de Oost-Europese lidstaten en zo werd de rode loper uitgerold voor VDL als eerste vrouwelijke voorzitter ooit. Timmermans moest schoorvoetend genoegen nemen het eerste vicevoorzitterschap en de portefeuille Klimaat.
Overigens begon de nieuwe Commissie met een valse start. Want een maand later dan gepland kreeg VDL haar team pas rond. Dat had te maken met de nodige personele problemen: zo sneuvelden de 'eerste keus' kandidaat-commissarissen uit zowel Roemenië, Hongarije als Frankrijk wegens belangenverstrengelingen.
Uiteindelijk kon de nieuwe ploeg op 1 december dan toch beginnen.
