Het Britse parlement komt vanaf vandaag weer bijeen, nadat de hoogste rechter gisteren oordeelde dat Johnson de volksvertegenwoordigers niet naar huis had mogen sturen. De oppositie heeft inmiddels een meerderheid in het parlement en ziet Johnson liever vandaag dan morgen verdwijnen uit Downing Street 10. Maar waarom sturen ze hem dan niet weg?
Gisteren oordeelden de hoogste Britse rechters dat de regering-Johnson illegaal het parlement naar huis had gestuurd. Volgens het hooggerechtshof had het naar huis sturen van het parlement als gevolg dat het parlement zijn 'grondwettelijke taken niet kan uitvoeren', zonder dat daar een redelijke verklaring tegenover stond.
Critici nemen Johnson kwalijk dat hij onder valse voorwendselen het parlement naar huis stuurde, zodat de volksvertegenwoordiging hem niet dwars kan zitten in de cruciale weken voor de brexitdeadline. De opschorting van het parlement werd nietig verklaard en dus kon het Lagerhuis vandaag weer bijeenkomen. Een gevoelige tik voor Johnson.
Uitstelwet was al goedgekeurd
Maar dat lijkt niet direct alles op zijn kop te zetten. Het parlement had het namelijk al in een noodtempo voor elkaar gekregen om in de week voordat Johnson hen naar huis stuurde een wet goed te keuren die de premier dwingt om op uiterlijk 19 oktober de EU opnieuw om uitstel te vragen van de brexit, als er tegen die tijd nog steeds geen deal is tussen de EU en het VK.
In feite was dat precies wat Johnson probeerde te voorkomen toen hij aankondigde het parlement te gaan schorsen. Dus wat dat betreft is er weinig veranderd. Die wet ligt er immers al en in principe moet Johnson zich daar aan houden.
Cox: we houden ons aan de wet
Wonderlijk genoeg blijft de premier volhouden dat hij hoe dan ook op 31 oktober zijn land uit de EU geloodst wil hebben, met of zonder deal. Daarom vrezen veel parlementariërs dat hij de wet zal negeren of een list verzint om toch zonder deal uit de EU te stappen.
Wat dat betreft lijkt er vandaag wel iets te zijn veranderd. De hoogste juridisch adviseur van de regering, Geoffrey Cox, zei vandaag in het parlement dat de regering zich aan de spoedwet om een no-deal-brexit te voorkomen zal houden. Maar veel parlementariërs zijn er niet gerust op, legt correspondent Anne Saenen uit. "Ze vrezen dat de regering een maas in de wet zoek om zich er toch niet aan te hoeven houden."
Motie van wantrouwen
En dus zoekt de oppositie met man en macht naar manieren om absoluut zeker te stellen dat het VK niet zonder deal uit de EU vertrekt. Het liefst zouden Johnsons politieke tegenstanders zien dat hij zelf opstapt.
De belangrijkste oppositieleiders, Jeremy Corbyn van Labour, Jo Swinson van de Liberal Democrats en Ian Blackford van de Schotse nationalisten (SNP), hebben Johnson allemaal opgeroepen om de eer aan zichzelf te houden en op te stappen nadat het hooggerechtshof in feite heeft gezegd dat hij illegaal heeft gehandeld.
Maar ja, voorlopig wijst niets erop dat Johnson van plan is om zelf op te stappen. Dus wat dan? Nu het parlement weer bijeen is, ligt ook de mogelijkheid weer open om Johnson weg te sturen met een motie van wantrouwen.
Johnson heeft niet meer de zekerheid van een parlementaire meerderheid achter hem die zo'n motie altijd zou verwerpen en dus is er een echte kans dat zo'n motie een meerderheid krijgt. Waarom zou de oppositie daar dan mee wachten, is een voor de hand liggende vraag.
Politiek mijnenveld
Het antwoord is dat tegenstanders van een no-deal-brexit ook op die manier een politiek mijnenveld inlopen. Als de premier het vertrouwen van het parlement formeel verliest, hoeft hij namelijk niet meteen op te stappen.
Er breekt dan een periode van 14 dagen aan waarin de regering kan proberen om het vertrouwen van het parlement te herwinnen of waarin een nieuwe regering gevormd kan worden die wél op de steun van een meerderheid kan rekenen.
In het laatste geval zou er een interim-regering gevormd kunnen worden met de steun van de oppositiepartijen die nu dus in de meerderheid zijn. Zo'n regering zou waarschijnlijk twee belangrijke taken krijgen: uitstel van de brexit zeker stellen en verkiezingen uitschrijven. Maar het is allerminst zeker dat dit lukt.
De logische eerste keus voor een interim-premier zou Labour-leider Jeremy Corbyn zijn, maar hij is bij andere oppositiepartijen – die hem zouden moeten steunen – mateloos impopulair. De vraag is dus maar of het de verdeelde oppositie lukt om zich collectief te scharen achter één kandidaat.
Weer parlement naar huis
Wordt die niet gevonden voor de termijn van 14 dagen verloopt, dan is Johnson gewoon nog premier tot na de verkiezingen die dan worden uitgeschreven én Johnson mag de datum voor die verkiezingen prikken. In aanloop naar nieuwe verkiezingen wordt het parlement weer naar huis gestuurd.
In het slechtste geval – voor de oppositie dan – leidt een motie van wantrouwen aan het adres van Johnson er dus juist weer toe dat Johnson in de cruciale fase voor de brexitdeadline ontdaan is van een vijandig parlement.
Per ongeluk uit de EU crashen
Daarmee wordt het risico op een no-deal-brexit weer een stuk groter. "Het is immens belangrijk dat we niet riskeren dat we per ongeluk uit de EU crashen en dat is het risico van een te vroege motie van wantrouwen", zei LibDem-leider Jo Swinson dan ook vandaag.
De belangrijkste vraag de komende dagen en weken is dan ook of de oppositie zich kan verenigen achter één kandidaat om Johnson tijdelijk op te volgen. Als dat lukt, kan Johnson de geschiedenis in gaan als de kortst-zittende premier in de geschiedenis van het VK.
