De Eerste Kamer stemt dinsdag over een ingrijpende wet die bedrijven en particulieren verplicht om voor het eind van 2024 hun asbestdak te vervangen. Met vaak torenhoge kosten en praktische problemen tot gevolg. Er bestaan dan ook grote twijfels over het huidige voorstel. Vijf dilemma's.
Alle partijen zijn het er wel zo'n beetje over eens: we willen als samenleving af van asbest in onze gebouwen. Want hoewel isolerend, brandwerend en goedkoop: het inademen van losse asbestvezels levert gevaar op voor je gezondheid.
Al sinds 1993 is het daarom verboden om asbest te bewerken, te verwerken of in voorraad te houden. Dat neemt niet weg dat Nederland nog vol staat met oudere gebouwen, woningen en installaties die asbest bevatten.
Nu wil de Tweede Kamer een stap verder gaan door ook de resterende asbest te verbieden. Dat betekent in de praktijk dat daken van huizen, schuren, kantoren en kerken vervangen moeten zijn voor 1 januari 2025. Naar schatting gaat het om maar liefst tachtig miljoen vierkante meter aan dak.
Dilemma 1: hoe gevaarlijk is asbest in daken eigenlijk?
Asbest bestaat uit heel kleine vezeltjes die je met het blote oog niet kunt waarnemen. Adem je die in, dan kan na lange tijd longkanker, longvlies-, of buikvlieskanker ontstaan. Maar omdat asbest op zoveel plekken gebruikt is, ademt iedereen in de buitenlucht wel eens zo'n vezeltje in.
Pas iemand die vele jaren veel asbestvezels heeft ingeademd loopt een groot risico, stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Denk bijvoorbeeld aan bouwvakkers, timmerlieden of mensen in de industrie die vroeger veel asbest inademden.
Het gevaar bij daken is daarom vooral groot bij brand, sterke verwering of bij bewerkingen zoals schuren of breken. "Laat in godsnaam die daken liggen", zegt asbestdeskundige Jan van Willigenburg dan ook. "Hele lage concentraties asbest zijn niet gevaarlijk voor de volksgezondheid. Je neemt pas risico als je ze weghaalt."
Dilemma 2: kan het verwijderen voor een normale prijs?
Hier wringt de schoen misschien wel het meest. Het beoogde verbod leidt tot sterk stijgende prijzen van asbestverwijdering. De vraag stijgt en er zijn maar een beperkt aantal gecertificeerde bedrijven. De gangbare prijs van gemiddeld 10 tot 15 euro per vierkante meter saneren is op sommige plekken al opgelopen naar bedragen tot wel 240 euro.
Voor huizen in sommige wijken loopt de prijs voor een dak vervangen op tot tienduizenden euro's. Dat maakt het voor veel mensen onbetaalbaar. Gevolg: veel mensen gaan onbeschermd zelf maar klussen of huren malafide bedrijven in die het wel voor minder willen doen. Wat ook nog eens tot dumpingen in de natuur leidt, zo blijkt uit de tientallen meldingen bij Staatsbosbeheer.
Voor de groep 'minder draagkrachtigen' is er een subsidiepot van vijf miljoen euro toegezegd, maar volgens deskundigen onder wie Van Willigenburg is dat niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat.
Dilemma 3: is de deadline wel haalbaar?
Een schuur of klein gebouw mag je als particulier nog zelf doen: het is toegestaan om maximaal 35 vierkante meter per perceel zelf te verwijderen. Maar daarboven moet je een gecertificeerd bedrijf inhuren. Bij bijvoorbeeld geschakelde daken van panden met meerdere eigenaren moet de sanering samen geregeld worden.
In de praktijk kan dat problemen opleveren: wie neemt het initiatief, gebeurt dat op tijd en hoe zit het bijvoorbeeld met verhuizingen of buren die niet willen meewerken? Bovendien: bij de vele grotere daken van enkele duizenden vierkante meter groot van bijvoorbeeld bedrijven in de agrarische sector zijn kranen of verreikers nodig. Een enorme operatie die veel tijd en geld in beslag zal nemen.
Dilemma 4: kan de wet worden gehandhaafd?
Los van de deadline is er de vraag of de wet vanaf 2025 überhaupt wel kan worden gehandhaafd door de overheid. De handhaving wordt in het huidige voorstel bij de gemeenten gelegd, maar die zitten volgens senator Koffeman (PvdD) niet te wachten met het opleggen van dwangsommen aan mensen die dat niet kunnen betalen. Of erger nog: mensen uit hun huis zetten vanwege een decennia-oud asbestdak. Handhaving is voorlopig dan ook een groot vraagteken.
Dilemma 5: wie is er eigenlijk verantwoordelijk?
Tot slot: kan de overheid zomaar besluiten dat het vervangen van oude daken de verantwoordelijkheid van de huidige eigenaren zelf is? "Dezelfde overheid wist namelijk halverwege de jaren 60 van de vorige eeuw al dat asbest zwaar kankerverwekkend is en heeft ondanks deze kennis het gebruik van asbest toegestaan tot 1 juli 1993", schreef het Expertise Centrum Asbest & Vezels daar vorige maand over.
Verschillende senatoren stellen daarom dat het oplossen van de asbestkwestie een gezamenlijke probleem is waarbij de overheid zowel burgers als ondernemers wat betreft financiële ondersteuning gelijk zou moeten behandelen.
De Eerste Kamer stemt dinsdag 4 juni over het wetsvoorstel.
