Staatssecretaris Menno Snel van Financiën heeft de Tweede Kamer onjuist geïnformeerd over het omstreden rekenmodel Carbontax. De opdracht om met dat model te werken is nooit openbaar aanbesteed, zoals de staatssecretaris eerder tegen het parlement beweerde.
Dit bevestigt het ministerie van Financiën na vragen van RTL Z.
Omstreden model
Het rekenmodel becijfert klimaateffecten van het stimuleren van elektrisch rijden. Het model bleek er eerder flink naast te zitten. Daardoor is de Belastingdienst de komende jaren 500 miljoen meer kwijt aan het stimuleren van elektrische wagens dan gedacht.
Daarna bleek dat het model een 'black box' is: de overheid beschikt er niet over, en het model blijkt ook nog eens niet wetenschappelijk gevalideerd.
'Gekozen via openbare aanbesteding'
Het rekenmodel is ontwikkeld door een bestuurskundige en privaat bezit van consultancybureau Revnext, dat ook Tesla als klant heeft. Drijvende kracht erachter is Robert Kok, die het model bij eerdere werkgevers (Ecorys en Policy Research Corporation) ontwikkelde. De overheid stak bijna 900.000 euro in het model, voor verschillende opdrachten.
Staatssecretaris Snel beweerde in antwoord op Kamervragen dat voor dit model en de ontwikkeling ervan is gekozen via een 'openbare aanbesteding'.
Onwaar
Dit blijkt niet waar. In 2011 en in 2014 is sprake geweest van een 'meervoudig onderhandse aanbesteding', zegt het ministerie nu tegen RTL Z. Volgens Financiën was dat mogelijk omdat men onder de geldende normbedragen voor openbare aanbesteding bleef.
Het ministerie zegt dat de opdracht wel aan meerdere bureaus is voorgelegd, dat meerdere bureaus hebben ingeschreven en dat de keuze is gemaakt op basis van 'objectieve beoordelingscriteria'.
Politieke doodzonde
Het verkeerd informeren van de Kamer geldt in Den Haag als een politieke doodzonde. Bovendien is er ook een wezenlijk verschil tussen de twee manieren van aanbesteden.
Bij een openbare aanbesteding kan ieder bedrijf een offerte indienen. Ook zijn alle eisen die worden gesteld aan de opdracht, in dit geval het opstellen van het model, openbaar. Bij een meervoudig onderhandse aanbesteding kiest de staat zelf een aantal bedrijven uit die het uitnodigt om een offerte op te stellen.
Bij latere opdrachten voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het Planbureau voor de Leefomgeving vond in 2018 trouwens helemaal geen aanbesteding plaats.
'Onuitlegbaar'
"Onuitlegbaar dat de regering een black box koopt en geen openbare aanbesteding doet om een goed openbaar model te krijgen. Er hangen namelijk miljarden subsidie vanaf", zegt Kamerlid Pieter Omtzigt van coalitiepartij CDA in een eerste reactie.
Hij wil dat de Tweede Kamer nu de beschikking krijgt over alle onderliggende stukken, bij iedere inschakeling van het Carbontax-model en Revnext: de opdracht, de beoordelingscriteria, de gunning en de offertes.
In een reeks kritische vragen - als aftrap voor een zogenoemd interpellatiedebat - vraagt hij ook of er 'politieke bemoeienis' is geweest met de aanbestedingen. Hij vraagt zich af of de gunningen wel voldoen aan de wettelijke eisen.
Geen alternatief?
Het kabinet zei tot dusver dat het Carbontax-model het enige model is dat de berekeningen kan uitvoeren, en dat het beleid hier op wordt gebaseerd. In zijn lijst met 37 vragen wijst Omtzigt op het bestaan van andere rekenmodellen die klimaateffecten en effecten van belastingsubsidies doorrekenen.
Omtzigt verwijst hierbij naar een studie van TNO en CE Delft. Het CDA-Kamerlid heeft grote twijfels over het Carbontax-model en of de berekening van de vermindering van CO2-uitstoot deugen.
Het kabinet zegde eerder toe in de toekomst op zoek te gaan naar een nieuw model.
Volgende week is er een hoorzitting over de affaire, waarin Robert Kok van Revnext aan de tand zal worden gevoeld. Daarna volgt het interpellatiedebat, waarbij het kabinet verder tekst en uitleg moet geven.
