En wéér wankelt een minister van Landbouw

Hij zit nog geen vier maanden in het kabinet en heeft nu al het vertrouwen verloren van bijna een derde van de Tweede Kamer. Piet Adema, de onzekere, kwetsbare minister van Landbouw, heeft het moeilijk, eigenlijk al vanaf dag één. Zes partijen (PVV, SP, JA21, Forum voor Democratie, Groep Van Haga en BBB) willen dat Adema opstapt, PvdA en GroenLinks geven hem een laatste waarschuwing, maar de minister mag gewoon door omdat de coalitie niet wéér een bewindspersoon wil kwijtraken. Na het vertrek van Henk Staghouwer, nog geen acht maanden minister, is het wel even mooi geweest.

Het tekent de normvervaging in het parlement. Een minister of staatssecretaris die de Tweede Kamer bewust onjuist informeert, kon tot voor kort meteen zijn biezen pakken. De Kamer voorliegen was een politieke doodzonde, het werd niet geaccepteerd. Ard van der Steur, minister van Veiligheid en Justitie, vertrok omdat hij de Kamer niet alles had verteld over zijn rol in de Teevendeal. Mark Harbers trad af als staatssecretaris van Justitie vanwege het achterhouden van informatie over criminaliteitscijfers onder asielzoekers. Dat was de gewone gang van zaken: wegwezen als je de Kamer onjuist of onvolledig informeert, of dat nu bewust gebeurt of niet.

Volgens die norm zou Piet Adema nu werkloos thuiszitten. Hij zei tegen de Kamer dat boeren nog een jaar lang hun mest zouden kunnen uitrijden volgens de afspraken met Brussel. Maar de Europese Commissie had juist gezegd dat het afgelopen was met de uitzonderingspositie voor Nederlandse boeren. Dat vertelde Adema wél aan het kabinet, maar niet aan het parlement. Dat deed hij pas een maand later, toen hij niet anders kon. Met als slappe smoes dat hij geen onrust wilde veroorzaken. En daar had de coalitie wel begrip voor. Die arme Piet, hij bedoelt het zo goed. Die stuur je niet weg.

Het zegt ook iets over het voortdurende gebrek aan openheid, waar het kabinet in excelleert. Precies een jaar geleden beloofden de vier coalitiepartijen op aandringen van D66'er Sigrid Kaag dat ze transparanter zouden zijn, dat de achterkamertjes zouden verdwijnen en dat het wekelijks overleg van de top van het kabinet met de fractieleiders van de vier politieke partners zou worden afgeschaft. Fysiek komen ze inderdaad niet meer bijeen, maar er is volop telefoon- en appverkeer. En appberichten van het kabinet zijn tegenwoordig geheim. De transparantie is niet vergroot, maar verkleind.

Er is in de laatste ministerraad van 2022 kennelijk niemand geweest die tegen Adema heeft gezegd dat hij de Tweede Kamer stante pede moest informeren over de onheilsboodschap uit Brussel. Welnee, Adema ging eerst op zoek naar een geitenpaadje - een geliefd gezelschapsspel van dit kabinet - om onder de Europese regelgeving uit te komen. Adema leefde in de veronderstelling dat niet Brussel maar hij over het landbouwbeleid in Nederland gaat. Dat is allang niet meer zo. Kabinet na kabinet heeft in de afgelopen zeventig jaar ingestemd met de overheveling van bevoegdheden van Den Haag naar het Europese samenwerkingsverband. En als Adema dat niet precies zou weten – hij is pas kort minister – dan weten zijn collega's en zijn ambtenaren dat wel.

Adema is nog minister, omdat het kabinet hem koste wat kost wil behouden. In een jaar twee ministers op Landbouw verliezen, zou een schandvlek zijn op het blazoen van het kabinet. En bovendien niet worden gepruimd door de ChristenUnie die beide ministers heeft geleverd. Het vertrek van Staghouwer kon nog worden geaccepteerd, omdat hij zelf niet verder wilde. Maar nog een CU'er zien vertrekken, dat zou te pijnlijk zijn voor de partij. Ze kunnen daar niet bezig blijven met het doorslikken van meloenen. Bovendien zou een vertrek van Adema, die wonderwel door de boeren wordt gedoogd, opnieuw tot vertraging leiden in het vinden van een oplossing voor de stikstofcrisis.

Adema is een politieke brokkenpiloot, struikelend over zijn eigen dossiers. Dat gaat een keer goed fout.