De fotograaf die gastarbeiders een gezicht gaf
"Hoi Robert", zei ik toen hij de telefoon opnam. "Ik ben het, dat meisje op je foto's." Er volgde een stilte. "Je weet wel", ging ik verder, "dat meisje dat aan het lachen was op de foto naast die antikernwapenposter. Ik was toen 4." Volgens mij had Robert de Hartogh al snel door dat er een activist in me schuilde.
Hoe dan ook: het klonk alsof aan de andere kant van de lijn een vreugdedansje werd gemaakt. Wat bleek: hij scheen ook op zoek te zijn naar mij. Hij was benieuwd wat er van mij was geworden. Als ik kijk naar de foto's die hij destijds heeft gemaakt van immigranten in Nederland, ben ik ook benieuwd naar wat er van al die anderen is geworden.
Op 19 november overleed hij. Robert de Hartogh, een van mijn grootste mentoren. De Rotterdamse fotograaf die al sinds de jaren 70 gastarbeiders in Nederland volgde met zijn camera. Na het horen van het nieuws over zijn dood struin ik nog een keer door alle foto's op zijn eigen website en die van het Nederlands Fotomuseum, dat zijn archief beheert. Het is een emotionele trip down memory lane, want ook mijn familie en ik staan ertussen.
Als ik naar die foto's kijk, raak ik geëmotioneerd. Hij heeft ons vastgelegd. Hij heeft ons gezíén. Ik herken het straatbeeld in een zwarte wijk in Rotterdam waar Turkse kinderen samen buitenspelen in een parallelle samenleving.
Zonder zijn foto's zouden we een stuk geschiedenis missen. Een stuk van de multiculturele samenleving. Een stuk van onze cultuur. Hij kwam zo dicht bij de mensen, in hun huis en haard. Dit zou nu niet meer mogelijk zijn. Zijn werk is de puurste vorm van wat je kunt zien. Niet voor niets zegt het Nederlands Fotomuseum dat Robert de Hartoghs werk een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de beeldvorming over migranten in Nederland. Hij legde vrijwel alle momenten van hun leven vast. Hij fotografeerde Kaapverdiërs, Marokkanen, Turken, Surinamers en Roma. Robert de Hartogh heeft het leven van de immigranten op de foto gezet, een nalatenschap voor alle immigranten, op een positieve manier, zonder vooroordelen.
"We zijn Robert iets verschuldigd: niemand heeft de gastarbeider, de immigrant, de buitenlander, de bicultureel zo geportretteerd als hij."
Mijn moeder vertelde dat hij heel aardig was, dat hij zoveel belangstelling had voor de mensen die hij fotografeerde. Hij vroeg haar of ze gelukkig was, was oprecht geïnteresseerd in haar. Mijn ouders en familie gingen naar een zogeheten HTIB-dag van een Turkse arbeidersvereniging, waar vooral linkse Turken samenkwamen. Daar was Robert dan ook, die met deze Turken sprak en volgens mijn moeder fungeerde als een soort maatschappelijk werker.
Schrijver Abdelkadir Benali zou nog samen met hem een boek uitbrengen, 'Gewone mensen'. Het zou een collectie van zijn mooiste werk worden, met daarbij teksten van Benali. Die moet vooral doorgaan met dit boek, want we zijn Robert iets verschuldigd: niemand heeft de gastarbeider, de immigrant, de buitenlander, de bicultureel zo geportretteerd als hij. Als mensen, gewone mensen. Ik nodig alle mensen die vooroordelen hebben over de immigrant, uit om naar zijn foto's te kijken. Je gaat van ze houden omdat ze zo menselijk zijn vastgelegd. Dank daarvoor, lieve Robert.