Het vooruitschuif-kabinet komt steeds verder in de knel

Wekenlang kon Mark Rutte het probleem van de stijgende prijzen voor zich uit schuiven. Tot ergernis van de journalisten die de premier bestookten op zijn wekelijkse persconferentie. Wat gaat het kabinet doen aan de enorme lastenverzwaring voor burgers? "Dat hoort u op Prinsjesdag." Hoe helpt u de mensen die hun energierekening niet meer kunnen betalen? "Dat hoort u op Prinsjesdag". Gaat het kabinet ervoor zorgen dat mensen niet worden afgesloten van gas? "Dat hoort u op Prinsjesdag". Gaan de belastingen omlaag, komt er een fonds? "Dat hoort u op Prinsjesdag."

Dat gaat zelfs Gert-Jan Segers van coalitiegenoot ChristenUnie te ver. Je hoeft niet te wachten tot Prinsjesdag als je een oplossing hebt, zei hij vrijdag in de Volkskrant. In 2020 was het kabinet er als de kippen bij om bedrijven te redden die aan corona ten onder dreigden te gaan. De overheid had diepe zakken; tientallen miljarden gingen naar het bedrijfsleven. Er hoefde niet te worden gewacht op Prinsjesdag. Ondernemers wisten waar zij aan toe waren; gewone burgers weten dat nu niet. Dat steekt Segers: "Als het kabinet het niet zegt, dan zeg ik het: we laten u niet vallen".

Dinsdag is het Prinsjesdag. Dan moet het kabinet met de billen bloot. Dan kan het zich niet langer verschuilen achter het rare fenomeen dat kabinetsbesluiten van weken geleden pas bekend worden gemaakt op de derde dinsdag in september. Dat gebeurt de rest van het jaar ook niet. En ook niet als het kabinet leuke dingen voor de mensen heeft te melden. Dan geldt het 'embargo tot Prinsjesdag' ineens niet meer.

Vooruitschuiven tot Prinsjesdag betekent meestal dat het kabinet er nog niet uit is of slecht nieuws moet brengen. Een afspraak met de energiemaatschappijen om de prijzen in de hand te houden, is er nog niet. Er is wel een plan om een prijsplafond in te stellen, maar over een deal wordt nog onderhandeld. Het kabinet is daarmee veel te laat begonnen, zegt Diederik Samsom, kabinetschef van Frans Timmermans, de klimaat- en energiepaus van de Europese Commissie. 

Andere landen zijn al maanden bezig om de gascrisis te beheersen. Griekenland hanteert een belastingtarief van 90 (!) procent op de winsten van energiebedrijven, in Groot-Brittannië betalen energiebedrijven 25 procent meer belasting en ook in Spanje zijn de tarieven omhoog gegaan. En wie het waagt die hogere tarieven door te berekenen aan de consument, krijgt een fikse boete. In ons land gebeurde de hele zomer niks; pas nu is het kabinet in gesprek met de bedrijven die megawinsten maken. Zo wordt het vanzelf januari voordat er daadwerkelijk iets gebeurt, vreest Samsom.

Het kabinet is het contact met de samenleving een beetje kwijt, zoals zelfs VVD-minister Dilan Yesilgöz deze week in haar Schoo-lezing vaststelde. De ministersploeg beseft te weinig dat mensen die nu in de problemen zitten, niet tot volgend jaar kunnen wachten. Het verhogen van belastingen kan bij wijze van spreken van de ene op de andere dag, maar het verlagen duurt soms jaren. Het begin dit jaar beloofde btw-tarief van 0 procent op groenten en fruit komt er pas in 2024; er moet eerst nog iets onderzocht worden. Dat heb je nou nooit bij verhogingen.

De vrees van Samsom over het uitblijven van maatregelen voor gas en stroom wordt bewaarheid door wat er tot nu toe is uitgelekt uit de miljoenennota. De energierekening komt nauwelijks ter sprake; er zijn wel plannen maar geen afspraken om de prijs te drukken. En als er al wat komt, dan is dat op z'n vroegst over vier maanden. Dit jaar gebeurt er niets. Soms is vooruitschuiven handig omdat een probleem door de tijd kan worden opgelost, maar meestal is het een daad van onvermogen.