Het racistische juk van Duitsland

'Rasse', zoals de Duitsers zeggen, is in Duitsland per definitie een 'boos woord'. Ze horen er de nare stem van Adolf Hitler in terug. In het #blacklivesmatter-debat van Duitsland gaan stemmen op om 'Rasse' uit de grondwet te schrappen omdat alleen het woord al racistisch zou zijn. Als de open haard van Duitsland brandt, gaan er geen standbeelden het vuur in, maar is het tijd voor een goed gesprek.

In Duitsland is het kompas van de natie heilig, daar blijf je van af. De Duitsers schreven als eersten ter wereld, in samenwerking met de Amerikanen, dat de waarde van de mens onaantastbaar is. Het was toen 1949, een periode waarin het nog stikte van de oorlogszuchtige racisten in West-Duitsland. "Nie wieder!" (Nooit meer) beloofden de Duitsers zichzelf en de hele wereld. Discriminatie van wie dan ook en hoe dan ook is uit den boze. Regels zijn regels.

Maar Duitsland is natuurlijk niet heiliger dan andere landen. Het land telt nog altijd minstens 25.000 neonazi's die er rond voor uitkomen racist te zijn. Daarvan zijn 15.000 burgers nog steeds bereid uit pure haat geweld tegen joden, homo's en migranten te gebruiken. In een land met 83 miljoen inwoners is dat extreem weinig, maar voor de overgrote meerderheid is het tuig meer dan genoeg om je voor te schamen.

Over het algemeen zijn de Duitsers van de goede bedoeling. Daar komt veel gastvrijheid bij kijken en daarmee ook naïviteit. Racisme zou alleen in de boze, gevaarlijke mens huizen. Nou, die kent de brave Duitser maar al te goed. Je zou kunnen denken dat wie zich houdt aan de grondwet en goede bedoelingen heeft in principe niet eens in staat is om te discrimineren.

Ik ben als Nederlander bij voorbaat graag gezien bij de Duitsers. "Jullie accent klinkt zo vrolijk en zacht. Ken je Rudi Carrell nog? Ik word altijd blij als ik het accent van de Nederlandse komiek herken." De buurman van Poolse komaf komt bij voorbaat moeilijk aan de bak in Duitsland. "Mijn accent staat veel Duitsers tegen. Ze denken in eerste instantie dat ik een dief ben. Ik begin een gesprek meestal op achterstand." Het #blacklivesmatter-debat houdt ook Duitsers een spiegel voor.   

Dagelijks komt het gesprek van de dag op talloze talkshows voorbij. Debat in Duitsland is serieus en moet vooral niet te leuk worden. De Duitse formule is taai en saai, maar wel geknipt voor goede gesprekken over bijvoorbeeld racisme. Bij dit thema begint het Duitse juk meteen te schuren. Bukken dus.

De kijker was in eerste instantie nog niet verbaasd dat talkshowhost Markus Lanz over racisme praatte met alleen met witte gasten. Pas toen ook de wekelijkse talkshow van Sandra Maischberger in eerste instantie alleen witte gasten leek uit te nodigen om over #blacklivesmatter in Amerika te praten, volgde veel meer kritiek dan gebruikelijk.

De talkshow zou structureel veel te wit zijn. De redactie wimpelde de kritiek op belerende toon af. Er zou sprake zijn van verwarring en er stak geen kwaad achter de gastenkeus en dus kon er ook geen sprake zijn van racisme. Alsof alleen het boze, gewelddadige en openlijke racisme van extreemrechts bestaat en al dan niet verwaterde versies zijn uitgesloten bij het gros van brave burgers van links tot rechts en bij de 'Mit-Bürger' met een migratieachtergrond. De vereiste subtiliteit is nog geen onderdeel van het racismedebat in Duitsland. Alsof het gesprek pas voor het eerst is aangekaart.

Een paar uur na de Twitter-kritiek kondigt de Maischberger-redactie alsnog aan dat er een zwarte gast zou aanschuiven, ja, helemaal uit Amerika! Er hoeft zelfs geen Duitse tolk voor de synchronisatie aan te pas te komen, Priscilla Layne spreekt Duits. Op de Duitse televisie wordt louter vertrouwd Duits gesproken, ondertiteling van een vreemde taal is een zeldzaamheid. Er zijn maar weinig Duitsers die de echte stem van Trump meteen herkennen.   

Je ziet in Duitsland veel minder burgers met een migratieachtergrond in het openbaar dan je op grond van hun aanwezigheid in ons buurland zou mogen verwachten. Een kwart van de Duitsers heeft een migratieachtergrond en dat percentage is ongeveer even groot als in Nederland. Maar in het Duitse parlement heeft slechts 8 procent van de afgevaardigden een migratieachtergrond. Dat je minderheden relatief weinig ziet aan de openbare tafel of in het publieke debat is niet vrij van discriminatie bij burgers die altijd eerst herhalen dat ze het beste met de medemens voorhebben.   

Inmiddels heeft ook kanselier Merkel zich in het debat over de Duitse grondwet gemengd. Nu wordt het nog ernstiger. Ze is in principe voor het schrappen van het woord ras uit artikel 3 van de Duitse grondwet. Zover is het natuurlijk nog lang niet. Elke wijziging in de grondwet is fundamenteel en dus zeer complex en tijdrovend. Maar het voordeel is dat er dan ook aan het Duitse juk moet worden gebeiteld. Een bevrijding.