Hoe Menno Snel zich steeds dieper in de nesten werkt

"Verrek. Dit is heel gek." Dacht ik. Ik tuurde naar een stuk, dat ik herkende. Vorige week zond staatssecretaris Menno Snel (Financiën) een document naar de Kamer dat-ie al jaren voor het parlement en rechters achterhield. Dit document was niet van Snel, maar van Trouw en RTL Nieuws. Het was dus van ons. Een recente versie, van búiten het ministerie.  Met een gekke zwarte streep over de pagina’s. Omdat de scanner van onze bron betere tijden heeft gekend.

'Zeg, koekenbakkers', zeiden Jan Kleinnijenhuis van Trouw en ik tegen de woordvoerders van het ministerie. "Wat is dit? Waarom stuur je geen originele versie? Dit kán niet kloppen."  Eerst dachten we dat het van onze site geplukt was. Financiën bleef dagenlang draaien en ontwijken en volhouden dat ze het zelf hadden. Gisteren ontdekten we: ah, ze hebben het gekregen van instanties die wij eind mei benaderden voor het verhaal over 'nep-bewijs' in de toeslagen-affaire: het recyclen van oude informatie om iemand verdacht te maken. En iemand was zo stom om juist onze versie naar het parlement te sturen.

Hilarisch foutje. En pijnlijk. Want het legt iets bloot. De Belastingdienst heeft het originele document ook. Snel hield het achter voor de Kamer toen hij vorig jaar zei dat hij álle stukken ter vertrouwelijke inzage aan de Kamer had gegeven. Dit stuk zat daar niet bij. Het is een belangrijk document, want het is een achterhaald document uit 2011 waaruit de staatssecretaris in de Kamer toch bijna letterlijk parafraseerde, zónder te zeggen waar het vandaan kwam. Om aan te tonen dat de Belastingdienst in 2014 'naar eer en geweten' op fraudejacht ging.

Ik schreef eerder over de Noord-Koreaanse aanpak van honderden mensen bij wie in 2014 de toelagen voor kinderopvang onrechtmatig werd stopgezet en hoe zij daarna jarenlang kapot werden gemaakt. Dat het gaat om mensen met vrijwel uitsluitend een tweede nationaliteit. En dat Snel zichzelf zo langzamerhand politiek, bestuurlijk, juridisch en moreel klem heeft gezet. Ik was er - bijna - wel klaar mee.

Vorige week bood Snel weer excuus aan. Ja, de stopzetting van toeslagen was onrechtmatig. Er komt een commissie die onderzoek gaat doen. Hij wil een oplossing voor ouders, maar verzuimt dat zelf te regelen. Toen dacht ik: hij spaart de kool en de geit. De staatssecretaris, die zelf ambtenaar op Financiën was, heeft de boel niet op orde en zorgt niet voor een cultuurverandering. En, nog erger: hij wil – vijf jaar later - maar niet toegeven dat de Belastingdienst een loopje nam met essentiële rechtsregels. Ze regelrecht overtrad.

Het is heel simpel. Als jij ergens van wordt beschuldigd, dan moet je eerst in staat worden gesteld je te verdedigen, voordat de overheid een besluit neemt. Als de overheid je tóch je rechten ontneemt, kun je dat aanvechten. Dan moet je wel weten waartegen je vecht. Als tegen jou wordt geprocedeerd, moet de overheid alle stukken inbrengen, zodat je je nauwgezet kunt verweren tegen iedere komma van de beschuldiging. Zo staat het in de Algemene wet bestuursrecht. Artikel 8:42. Equal arms. Het is fundamenteel.

De afgelopen jaren werd duidelijk dat dit niet gebeurde. De Belastingdienst hield stelselmatig informatie achter in procedures waarin wanhopige ouders en gedupeerden hun recht probeerden te halen. Snel vertrouwde z’n eigen dienst Toeslagen niet meer, en liet een onderzoek instellen door onderzoekers, die expert zijn in Electronic Data Processing (EDP). Want, zei Snel later, álle stukken moeten zo 'ruimhartig' mogelijk worden ingebracht in rechtszaken. Ook als dat juridisch gezien niet echt nodig is.

Zaterdag bleek dat dit onderzoek werd tegengewerkt bij de selectie van documenten. Vandaag melden Trouw en RTL Nieuws dat staatssecretaris Snel dit onderzoek zelf liet inperken tot de computers van Toeslagen. De onderzoekers, EDP-auditoren, kregen ondanks verzoeken geen toegang tot computerschijven van de FIOD. En ze kregen ondanks hun vraag ook geen toegang tot 'Blauw', de systemen van de Belastingdienst, waar ook relevante informatie op staat. Want wie voerde deze fraudeonderzoeken van de afdeling Toeslagen ter plekke uit? De Belastingdienst. Want Toeslagen heeft zelf geen 'buitendienst'.

Waarom dit belangrijk is? Omdat nog steeds honderden documenten worden achtergehouden. En een deel ligt bij de Belastingdienst. Omdat uit die documenten zal blijken dat niet alleen de hardhandige stopzetting van toeslagen in 2014 niet deugde, maar ook de bewijsvoering rammelde. Te dun was. En exact dit wil Menno Snel niet publiekelijk toegeven. En zo werkt hij zich steeds dieper in de nesten.

Ga maar na: in oktober 2013 opende een speciaal fraudeteam de jacht op stelselmatig, georganiseerd misbruik. Een gastouderbureau uit Eindhoven kwam in beeld, met de verdenking een boosaardige 'facilitator' te zijn. We weten nu dat dit was op basis van oude, achterhaalde stukken uit 2011. In november 2013 werden in dit  onderzoek krap 20 gastouders bezocht. Er werd geen bewijs gevonden, er was nader onderzoek nodig, concludeerde de dienst zelf in december 2013 én in april 2014. Toch werd de executie alvast in gang gezet: draaiboeken werden opgesteld, instructies afgegeven om bij honderden ouders de kinderopvang te stoppen.

In mei 2014 werd op de valreep nog een onderzoek gedaan bij het gastouderbureau, maar dat leidde tot niets. Nee, toch geen facilitator. Er was geen bewijs dat gastouders iets fout deden, er was geen bewijs dat het gastouderbureau sjoemelde – en toch werd op basis van deze informatie de toeslagen van ruim 300 mensen even later stopgezet. Zij kwamen jarenlang in grote problemen.

Conclusie: de ondeugdelijke, verouderde aanleiding werd verzwegen. Inclusief de stukken die erbij hoorden. Oude e-mails. Een oud rapport. De rapportages over het onderzoek naar krap 20 gastouders ('actualiteitsbezoeken') bleven en blijven geheim. Het onderzoek naar het gastouderbureau werd lang verzwegen. Er werd selectief in gewinkeld, tot op de dag van vandaag. In het parlement, voor de rechter.

De staatssecretaris zal om zijn vege politieke lijf te redden straks met droge ogen beweren, dat die documenten niet relevant zijn voor procedures tegen ouders. Of tegen het gastouderbureau. Dat hij het misschien zelf net anders zag, maar dat hij handelt op advies van de landsadvocaat. Wat het nog erger maakt. Geloof die kletskoek niet. 

Recht is recht, krom is krom.