Het eenzame gevecht van Ronald van Raak

In de aanloop naar Prinsjesdag is het ritueel al jaren hetzelfde. De miljoenennota of de macro-economische verkenningen met de koopkrachtplaatjes worden naar de pers gelekt. Vier dagen voordat de stukken officieel aan de Tweede Kamer worden aangeboden, weten we al precies wat het kabinet op financieel-economisch gebied volgend jaar gaat doen: de belasting gaat voor iedereen omlaag, de koopkracht stijgt met gemiddeld 1,5 procent, de economie groeit met 2,6 procent en nagenoeg niemand gaat er volgend jaar op achteruit.

De vervolgstap is ook elke keer weer hetzelfde. Kabinetsleden kunnen het goede nieuws nog niet bevestigen, zeggen ze. Ze staan wel voor elke camera te glimmen van trots en te popelen om hun succes met het volk te delen, maar helaas het mag nog niet; we moeten wachten tot dinsdag. De oppositie vindt het allemaal veel te mager en SP’er Ronald van Raak vraagt elk jaar op hoge toon, maar tevergeefs, om de miljoenennota en alle andere relevante stukken on-mid-del-lijk aan iedereen beschikbaar te stellen.

Van Raak gedraagt zich aan de vooravond van Prinsjesdag altijd als een opgewonden standje. Het is zijn moment of glory als hij zijn jaarlijkse riedel mag afsteken. Wie de stukken heeft gelekt, moet naar de gevangenis. Want het is niet alleen een schande, dat lekken, het is ook nog eens een misdrijf! De minister-president moet de rijksrecherche inzetten om het lek boven tafel te krijgen. En het allerbelangrijkste: de stukken moeten zonder dralen naar de Kamer. 

In de afgelopen 15 jaar waarin de Prinsjesdagstukken jaarlijks voortijdig bekend werden, is nog nooit de rijksrecherche ingezet om de dader te vinden. Er is mee gedreigd, maar daar bleef het bij. En die ene keer dat het lek bij toeval boven water kwam, werd de dader door zijn eigen PvdA-fractie gestraft. Kamerlid Paul Tang werd voor een maand het woordvoerderschap financiën ontnomen, Maar hij is nooit in de gevangenis beland.

Jan Peter Balkenende en Mark Rutte, de twee premiers die met lekken te maken kregen, keken wel uit om het Openbaar Ministerie in te schakelen. Het is niet onwaarschijnlijk dat de dader uit eigen kring komt. Het kabinet, de regeringsfracties en een handjevol topambtenaren weten al vanaf eind augustus wat er in de miljoenennota staat. De oppositie niet. Het lek moet dus gezocht worden bij het kabinet zelf of bij de fracties van VVD, CDA, D66 of ChristenUnie. Die weten ervan en hebben allemaal baat bij het lekken van goed nieuws.

Formeel krijgt de Tweede Kamer de stukken pas op vrijdagmiddag voor Prinsjesdag. En de Kamerleden moeten ervoor tekenen dat ze hun mond houden tot dinsdagmiddag kwart over drie, het moment waarop minister Wopke Hoekstra van financiën het koffertje met de miljoenennota aan Kamervoorzitter Arib overhandigt. Maar de coalitie kent de inhoud dus al langer. Het lekken gebeurt altijd vóór het moment dat de Kamer de stukken onder embargo krijgt; daarna niet meer.

Terug naar Van Raak; die voelt zich achtergesteld. Hij kermt dat hij niet kritisch kan reageren op de uitgelekte goednieuwsshow van het kabinet. En als hij dat wel kan, op het moment dat ook hij de stukken heeft, mag hij niet meer. Hij vergeet gemakshalve dat hij de hele donderdag inhoudelijk had kunnen reageren; maar hij koos voor juridisch geneuzel vanaf het spreekgestoelte. Geert Wilders pakte dat slimmer aan; die hekelde Ruttes zuinigheid, de ‘kruimel goed nieuws’ terwijl het economisch en financieel allemaal zo goed gaat. Dat gaat er wel in bij zijn achterban. Daar had de aanhang van Van Raak ook wel oren naar gehad.

De Don Quichot van de SP is zo’n beetje de enige die zich opwindt over het lekken en kansloos ten strijde trekt om windmolens te bevechten. Hij is dan ook lid van een partij die nog nooit in de regering heeft gezeten en kennelijk niet weet hoe dat lekken werkt. De PvdA, ook oppositie, maakt zich niet druk; die weet wel beter.