Rasdiplomaat Rutte
Het komt zelden voor dat een minister-president eerder terugkeert van een buitenlandse reis. Gelukkig maar. Er is altijd wat aan de hand als de premier moet terugkomen. Donderdag brak Mark Rutte zijn handelsmissie naar India af om een dag later de vergadering van de ministerraad te leiden.
Belangrijkste agendapunt: de bevindingen van het JIT, het internationale onderzoeksteam, over de ramp met vlucht MH17. Na bijna vier jaar speuren heeft het hard bewijs gevonden voor de betrokkenheid van Rusland bij het neerschieten van het vliegtuig met 298 mensen aan boord.
"Rutte heeft altijd geweigerd de Russen te beschuldigen zonder bewijs"
Vier jaar geleden kwam Rutte ook al eerder terug, van een vakantie die pas een dag eerder was begonnen. Het was de dag waarop MH17 neerstortte in het rebellengebied in Oekraïne. Rutte beloofde toen met de hand op het hart dat hij niet zal rusten voordat de daders van deze aanslag opgespoord zijn en recht wordt gedaan aan de slachtoffers.
Nu belooft Rutte vaker iets, maar in dit geval toont hij dag in, dag uit aan alles in het werk te stellen om zijn belofte na te komen. Het gaat veel mensen allemaal veel te langzaam; het onderzoek loopt nu al bijna vier jaar. Want we weten toch al vanaf dag één dat de Russen direct of indirect achter deze aanslag zitten?
Rutte, die dat ook wel weet, heeft altijd geweigerd de Russen te beschuldigen zolang er geen wettig, overtuigend en onweerlegbaar bewijs is van die betrokkenheid. Het heeft hem in gesprekken met nabestaanden ongetwijfeld grote moeite gekost om zijn persoonlijke overtuiging over de rol van de Russen voor zich te houden, in het belang van het onderzoek.
"Geef Poetin geen enkel instrument om het onderzoek te frustreren, is de boodschap"
Rutte huldigt het standpunt dat de Russen geen enkele aanleiding mag worden gegeven om twijfel te zaaien over de onafhankelijkheid van het JIT-onderzoek. De deskundigen worden niet politiek aangestuurd; politici lopen de rechercheurs van politie en justitie niet voor de voeten en onthouden zich van elk commentaar over de vorderingen van het onderzoek. Geef Vladimir Poetin geen enkel instrument om het onderzoek te frustreren, luidt de boodschap van de premier. En heb geduld! Rutte profileert zich al die jaren als een rasdiplomaat.
Nu er eindelijk onweerlegbaar bewijs is verzameld, kan Rutte de volgende stap zetten op het diplomatieke pad. Het kabinet heeft de Russische staat aansprakelijk gesteld, wat de weg vrijmaakt voor verdere juridische stappen.
Sommige mensen vinden dat maar slap. Die hadden gewild dat de Nederlandse ambassadeur uit Moskou was teruggeroepen, Russische diplomaten zouden worden uitgezet en economische sancties zouden worden getroffen. Maar Rutte kiest niet voor deze acties-voor-de-bühne, deze stoerdoenerij, die leuke krantenkoppen oplevert, maar meer ook niet.
"Poetin wordt alleen nerveus als hij wereldwijd wordt geïsoleerd"
Poetin is niet snel onder de indruk van wat de buitenwereld vindt. De wereldwijde economische sancties vanwege de Russische bezetting van de Krim doen Moskou weliswaar pijn, maar Poetin laat dat niet merken. De Russische president ontkent beschuldigingen altijd en neemt nooit verantwoordelijkheid voor onwelgevallige gebeurtenissen. Dat deed hij niet bij de dood van RTL-cameraman Stan Storimans, toen die in Georgië door een Russische granaat werd getroffen, en dat doet hij nu ook niet bij de slachtoffers van MH17.
Poetin wordt alleen nerveus als hij wereldwijd wordt geïsoleerd. De door 24 lidstaten ingediende Veiligheidsraad-resolutie waarin alle partijen worden opgeroepen mee te werken aan het onderzoek naar MH17, is destijds unaniem aanvaard. Ook door Rusland – Poetin kon onmogelijk als enige tegenstemmen. Dat heeft er nog niet toe geleid dat Rusland meewerkt aan het onderzoek, maar het net om de Russen sluit zich.
Door Rusland aansprakelijk te stellen – een meesterzet van Rutte en een unicum in diplomatieke kringen – kan Nederland eindelijk doorpakken. Volgende week zal het kabinet in de Veiligheidsraad opnieuw aandringen op de medewerking van de Russen. Zo wordt de druk op Poetin stap voor stap opgevoerd, zonder dat de Russische president kan aanvoeren dat er een hetze tegen hem en zijn land wordt gevoerd.
En intussen kan het JIT doorgaan met het opsporen van de daders.